Το αρχέτυπο του ήρωα
κατά τον Τζόζεφ Κάμπελ
Το αρχέτυπο του ήρωα
|
Αρχέτυπο: με τον όρο «αρχέτυπο» εννοούμε κάθε τυπικό ή επαναλαμβανόμενο θέμα (π.χ. έρωτας-θάνατος), ανθρώπινο χαρακτήρα (π.χ. ο επαναστάτης νέος), ενέργεια (π.χ. το μοιρολόγισμα του νεκρού), εικόνα (π.χ. ο μαυροφορεμένος Χάρος), κατάσταση (π.χ. το μαράζι του ξενιτεμένου), αφηγηματικό σχέδιο ή οποιοδήποτε άλλο φαινόμενο, το οποίο επανέρχεται με τέτοια συχνότητα και επιμονή, ώστε κατά κάποιο τρόπο να θεωρείται παγκόσμιο. |
Η ενότητα αυτή παρουσιάστηκε στις αρχές της δράσης και είχε σκοπό να εισαγάγει τους μαθητές στην έννοια του ηρωικού αρχετύπου, όπως την επεξεργάστηκε ο Αμερικανός μυθολόγος, συγγραφέας και καθηγητής Τζόζεφ Κάμπελ (1904-1987).
Ο Κάμπελ υποστήριξε ότι όλες οι αφηγήσεις αποτελούν παραλλαγές ενός ενιαίου μύθου (μονομυθία) και ότι ενσωματώνουν θέματα και εικόνες που ανάγονται σε ορισμένες θεμελιώδεις καθολικές μορφές ή σταθερά σχήματα που απαντούν διαχρονικά σε όλους τους πολιτισμούς του κόσμου. Στο βιβλίο του Ο ήρωας με τα χίλια πρόσωπα (1949) μελετά μια τέτοια αρχετυπική δομή, η οποία είναι δυνητικά ανιχνεύσιμη σε κάθε ιστορία, ανεξαρτήτως του τόπου και του χρόνου δημιουργίας της. Αυτή η δομική αρχή ονομάστηκε από τον ίδιο «Ταξίδι του ήρωα». Κατά τον Κάμπελ, πίσω απ’ όλες τις ιστορίες βρίσκεται πάντα το οργανωτικό σχήμα ενός ταξιδιού: το κεντρικό πρόσωπο (ο ήρωας) ξεκινά την περιπέτεια μιας αναζήτησης, που θα τον απομακρύνει από τον οικείο κόσμο και, μέσα από εμπόδια και επώδυνες δοκιμασίες, θα τον οδηγήσει στον τελικό προορισμό, που είναι ακριβώς η σωτηρία του λαού του και μαζί η ωριμότητα και η κατάκτηση της δικής του αυτογνωσίας. Το σχήμα του ταξιδιού δεν περιορίζεται μόνο στις τυπικά ηρωικές αφηγήσεις αλλά διευρύνεται για να συμπεριλάβει την ίδια τη ζωή. Για τον Κάμπελ, το ταξίδι είναι συνώνυμο της ζωής. Δηλώνει την αναζήτηση –ουσιαστικά ατέρμονη– που ξεκινά κάθε άνθρωπος και την πορεία που διαγράφει, προκειμένου να κατανοήσει τον εαυτό του και να συλλάβει το νόημα της ίδιας του της ύπαρξης. Από αυτή την άποψη, ήρωας είναι ο κάθε άνθρωπος. |
Μια απλουστευμένη εκδοχή αυτού του σχήματος (με παραδείγματα από γνωστά παραμύθια και ταινίες) παρουσιάστηκε μέσα στην τάξη. Σκοπός ήταν να εφοδιαστούν οι μαθητές με ένα χρήσιμο εργαλείο όχι μόνο για να κατανοήσουν και να ερμηνεύσουν τις μυθοπλαστικές περιπέτειες των ηρώων στις ταινίες και στα βιβλία, αλλά και για να αντιληφθούν τα κοινά στοιχεία που τις συνδέουν, πίσω και πέρα από τις προφανείς διαφορές τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά την παρουσίαση οι μαθητές προχώρησαν σε μια άμεση –και πολύ εύστοχη!– εφαρμογή του μοντέλου στο οικείο παράδειγμα της Οδύσσειας. Ηλίας Γιούρης |
1. Ο συνήθης κόσμος /
Μια συνηθισμένη ζωή |
Ο ήρωας ζει μια συνηθισμένη καθημερινότητα σε έναν κόσμο κοινό, χωρίς τίποτε ξεχωριστό ή ενδιαφέρον. Συχνά θεωρείται αταίριαστος με τον κόσμο αυτό ή έχει κάποια χαρακτηριστικά που τον κάνουν να νιώθει εκτός τόπου και χρόνου.
|
2. Κάλεσμα στην περιπέτεια
|
Ο ήρωας δέχεται ένα κάλεσμα που θα τον κάνει να απομακρυνθεί από τον συνηθισμένο κόσμο και το τυπικό περιβάλλον της οικογένειας ή της κοινότητας όπου γεννήθηκε.
|
3. Άρνηση της πρόσκλησης Ή
Αποδοχή της |
Ο ήρωας συχνά είναι απρόθυμος να δεχτεί το κάλεσμα, να αφήσει το σπίτι, τους φίλους ή τη συνηθισμένη ζωή του και να ξανοιχτεί στην περιπέτεια. Ή
Ο ήρωας αποδέχεται το κάλεσμα και περνά στο επόμενο στάδιο του ταξιδιού του. |
4. Συνάντηση με τον μέντορα
|
Ο πρωταγωνιστής, έτοιμος για την περιπέτειά του, δέχεται κάποιου είδους βοήθεια από τον μέντορά του, ο οποίος τον προετοιμάζει για το ταξίδι στο άγνωστο.
|
Πέρασμα από το κατώφλι
|
Ο ήρωας περνά από την καθημερινότητά του σε έναν εντελώς καινούργιο κόσμο. Αρχίζει το ταξίδι στο άγνωστο.
|
5. Δοκιμασίες
|
Ο ήρωας προχωρά μέσα σε έναν άγνωστο κόσμο γεμάτο παράξενα πλάσματα και θανάσιμες απειλές περνώντας από δοκιμασίες και υπερβαίνοντας διαρκώς εμπόδια.
|
6. Σύμμαχοι / Εχθροί
|
Κάθε ήρωας χρειάζεται βοηθό. Χωρίς συμπαράσταση είναι πολύ πιθανόν να αποτύχει. Έχει επίσης πολλούς εχθρούς.
|
7. Είσοδος στην επικίνδυνη ζώνη
|
Περίπου στο μέσον της ιστορίας ο ήρωας φτάνει στο πιο επικίνδυνο σημείο του ταξιδιού του, στο οποίο συνήθως βρίσκεται εκείνο που φοβάται περισσότερο από όλα.
|
8. Τελική δοκιμασία / αναμέτρηση
|
Ο ήρωας έρχεται αντιμέτωπος με τον μεγαλύτερο φόβο / εχθρό του και καταφέρνει να τον νικήσει. Είναι το σημείο κορύφωσης της περιπέτειας.
|
9. Το έπαθλο
|
Η ανταμοιβή που παίρνει ο ήρωας καθώς βγαίνει νικητής από την τελική αναμέτρηση.
|
Ο δρόμος της επιστροφής
|
Ο ήρωας πρέπει να κάνει το αντίστροφο ταξίδι και να επιστρέψει στον συνηθισμένο κόσμο.
|
10. Ο δρόμος της επιστροφής
|
Έχοντας αποκτήσει τον θησαυρό, ο ήρωας παίρνει τον δρόμο της επιστροφής (παρόλο που ενδέχεται να μην έχει διαφύγει ακόμη τον κίνδυνο).
|
11. Η επιστροφή με τον θησαυρό
|
O ήρωας έχει γίνει πιο σοφός από το ταξίδι του. Μπορεί να χρησιμοποιήσει όσα έμαθε καθώς και τον θησαυρό που απέκτησε για το καλό των γύρω του.
|
|
Το βίντεο του Matthew Winkler προέρχεται από μια διάλεξη TED και παρουσιάζει εύληπτα και παραστατικά τα βασικότερα σημεία της θεωρίας του Κάμπελ για το ταξίδι του ήρωα.
Για διδακτικούς λόγους έχουν ενσωματωθεί στο βίντεο ορισμένες διαδραστικές ερωτήσεις στις οποίες μπορούν, αν θέλουν, να απαντήσουν οι μαθητές την ώρα της προβολής. Χωρίς τις ερωτήσεις μπορείτε να δείτε το βίντεο εδώ. Ηλίας Γιούρης |
Οι παρουσιάσεις των μαθητών
ΧΟΜΠΙΤ
Ο ΑΡΧΟΝΤΑΣ ΤΩΝ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙΩΝ
Παυλίνα Σίσκα (Β5), Χρήστος Τασσιόπουλος (Β5)
Ο άρχοντας των δαχτυλιδιών ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΠΕΙΝΑΣ
ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΧΑΚΛΜΠΕΡΙ ΦΙΝ
|
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ - ΟΡΓΑΝΩΣΗ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑΣ Ηλίας Γιούρης Copyright Ιούνιος 2017 |