Ο ήρωας του Ολοκαυτώματος
|
-
Εισαγωγή
-
Κείμενο
-
Αρχετυπικοί ρόλοι
-
Δραστηριότητες
<
>
Η γενοκτονία των Εβραίων από τους Γερμανούς ναζιστές, γνωστή με τον ονομασία Ολοκαύτωμα, αποτελεί ένα γεγονός χωρίς προηγούμενο στην ιστορία της ανθρωπότητας τόσο ως προς την έκταση όσο και ως προς τον τρόπο με τον οποίο συντελέστηκε. Η διαδικασία της συστηματικής εξολόθρευσης ανθρώπων –των οποίων το αδιανόητο έγκλημα ήταν ότι είχαν γεννηθεί– υπήρξε μια γραφειοκρατικά και ορθολογικά μεθοδευμένη επιχείρηση με διαφορετικά και αυστηρώς καθορισμένα στάδια, φάσεις και επίπεδα λειτουργίας: η διαδικασία ξεκινούσε με την γκετοποίηση των θυμάτων και τη σημείωσή τους με ένα κίτρινο άστρο, συνεχιζόταν με τη σύλληψη, τη μαζική μεταφορά και τον εκτοπισμό τους στα στρατόπεδα και ολοκληρωνόταν με την εξόντωσή τους σε θαλάμους αερίων και την καύση σε κρεματόρια. Στο φαινόμενο της γενοκτονίας, εκτός από τους κύριους πρωταγωνιστές –τους δράστες και τα θύματα– υπάρχουν οπωσδήποτε και άλλοι εμπλεκόμενοι.
Στην περίπτωση ενός τέτοιου εξαίρετου ήρωα αναφέρεται το διήγημα του Θανάση Βαλτινού "Επείγουσα ανάγκη ελέου" (2015). Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, ο οποίος ήταν πραγματικό πρόσωπο, έδρασε αυθόρμητα και απροσχεδίαστα, χωρίς να αποβλέπει σε κανένα οικονομικό όφελος, βάζοντας πάνω από τη ρατσιστική ρητορική του μίσους την ίδια την ανθρώπινή του υπόσταση. Το κείμενο αξιοποιήθηκε στο πλαίσιο συζήτησης για την εβραϊκή γενοκτονία, η οποία έγινε μέσα στην τάξη στις 27 Ιανουαρίου, Διεθνή Ημέρα μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος. Ηλίας Γιούρης ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
|
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ
Θανάσης Βαλτινός
|
Τα πρόσωπα που εμφανίζονται στο κείμενο μπορούν να ενταχθούν σε τέσσερις διαφορετικές κατηγορίες, που αντιπροσωπεύουν ισάριθμους δομικούς ρόλους στη γενοκτονική αφήγηση:
Στο διπλανό σχήμα γίνεται η κατανομή των προσώπων στους αντίστοιχους ρόλους. Ηλίας Γιούρης |
|
Ένας Έλληνας ήρωας του Ολοκαυτώματος
"Στο Άλσος των Δικαίων, στο Ισραήλ, έχει το δέντρο του", γράφει ο Βαλτινός για τον ήρωά του. Κατά τον σχολιασμό του κειμένου:
Στη συνέχεια οι μαθητές ανέλαβαν να δημιουργήσουν ένα αντίστοιχο λήμμα "Γιώργος Μητζελιώτης" με βασικά στοιχεία της δράσης του, ώστε να συμπεριληφθεί σε έναν πιθανό κατάλογο Ελλήνων ηρώων του Ολοκαυτώματος. Σκοπός της δραστηριότητας είναι:
Ηλίας Γιούρης |
|
Ο ηρωισμός την εποχή του Ολοκαυτώματος
Ένα μέρος των δραστηριοτήτων αφιερώθηκε στην κατανόηση της ηρωικής πράξης του πρωταγωνιστή: στα ηθικά διλήμματα που πιθανόν αντιμετώπισε, στα κίνητρα και στις ενδεχόμενες συνέπειες της δράσης του (τόσο για τον ίδιο όσο και για τους δικούς του), στην έννοια της ανιδιοτελούς αλληλεγγύης, της ανθρωπιάς και της αυταπάρνησης, καθώς και στους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να τιμηθούν αυτές οι μεγαλειώδεις πράξεις.
Ηλίας Γιούρης |
ΤΑ ΚΙΝΗΤΡΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕς
Ο Γ. Μητζελιώτης ήξερε ότι θα είχε συνέπειες αν αποκαλυπτόταν ότι έκρυβε ανθρώπους. Γιατί επέλεξε να ενεργήσει με τον συγκεκριμένο τρόπο;Ο Γιώργος Μητζελιώτης ήξερε ότι κρύβοντας και προστατεύοντας αυτούς τους ανθρώπους έβαζε σε κίνδυνο και τη δική του ζωή, αφού αν τον ανακάλυπταν θα τον σκότωναν. Παρ’ όλα αυτά, δεν δίστασε να ρισκάρει τα πάντα για να τους προστατέψει. Το πιο σημαντικό στην πράξη του ήταν ότι έγινε χωρίς να προσδοκά κάποιο προσωπικό όφελος. Θεωρούσε άδικο και παράλογο να καταδιώκονται οι άνθρωποι μόνο και μόνο επειδή είναι Εβραίοι στην καταγωγή. Ακόμα, το γεγονός ότι είχε συνεργαστεί με τον Ζακ Λεών, ότι τον είχε γνωρίσει έστω και μέσα από τις εμπορικές συναλλαγές, ίσως τον έκανε να σκεφτεί ότι είναι αυτονόητη, ανθρώπινη υποχρέωσή του να τον βοηθήσει την ώρα που τον είχε περισσότερη ανάγκη από ποτέ. Ήταν ένας γενναίος άνθρωπος για τον οποίο το ανθρώπινο καθήκον της βοήθειας και της προσφοράς υπερίσχυσε πάνω από τη δειλία και την ντροπιαστική σιωπή. Θα μπορούσε να μην είχε απαντήσει στο επείγον τηλεγράφημα και να αφήσει αυτούς τους ανθρώπους στην τύχη τους. Όμως δεν το έκανε. Ταξίδεψε από το νησί του, κινδύνεψε ο ίδιος, έθεσε σε κίνδυνο την οικογένειά του, για να κάνει αυτό που ο ίδιος θεώρησε ανθρώπινη υποχρέωσή του. Αναστασία Τομαρά (Γ5) η εμπιστοσυνη στο καλο
Τι λόγους είχε να βοηθήσει τα θύματα των ναζί; Τι μας διδάσκει η πράξη του για την ανθρώπινη φύση;Ο Γιώργος Μητζελιώτης δεν βοήθησε τα θύματα των ναζί για κάποιο δικό του όφελος. Αντιθέτως, αφού γνώριζε αυτούς τους ανθρώπους και ήξερε ότι δεν έχουν κάνει απολύτως τίποτε κακό για να το πληρώσουν με τη ζωή τους, δεν άντεξε αυτή την αδικία εις βάρος τους και αποφάσισε να βοηθήσει ενεργά στη διάσωσή τους. Βλέποντας όλες αυτές τις ζωές να χάνονται άδικα και παράλογα, και παρόλο που δεν ήταν δυνατό να εναντιωθεί ανοιχτά στους ναζί, θεώρησε ότι έπρεπε ο ίδιος να αντισταθεί στα εγκλήματά τους, κάνοντας ό,τι περνούσε από το χέρι του. Οι δικές του ηθικές αρχές δεν του επέτρεπαν να μείνει άπραγος, και γι’ αυτό αποφάσισε ότι δεν είχε άλλη επιλογή από το να ενεργήσει για να τους βοηθήσει. Οι πράξεις του απαιτούσαν τεράστιο θάρρος και δείχνουν έναν ηθικά ακέραιο άνθρωπο. Διότι, από τη στιγμή που θεωρούσε έγκλημα αυτό που γινόταν, αν δεν συμμετείχε ενεργά στην αντιμετώπισή του, ίσως θεωρούσε έπειτα τον εαυτό του συμμέτοχο σε αυτή την αδικία. Η πράξη του μας δείχνει ότι πολλοί άνθρωποι έχουν μέσα τους ισχυρό ένστικτο δικαιοσύνης και όταν βλέπουν να συμβαίνει κάτι άδικο σε βάρος συνανθρώπων τους δεν αντέχουν να μείνουν άπραγοι θεατές, αλλά προσφέρουν τη βοήθειά τους και εναντιώνονται στην άδικη κατάσταση. Μας δείχνει ακόμη ότι ο άνθρωπος πολλές φορές είναι ικανός για μεγαλειώδεις πράξεις γενναιότητας και μεγαλοψυχίας. Αναστασία Τομαρά (Γ5) τιμεσ σε εναν ηρωα
Ο κεντρικός ήρωας ήταν ένας κοινός άνθρωπος και οι πράξεις του είναι άγνωστες στο ευρύ κοινό. Με ποιον τρόπο θα μπορούσε να τιμήσει κάποιος ανθρώπους σαν κι αυτόν;Τις σημερινές μέρες δεν υπάρχουν πολλοί άνθρωποι σαν τον κεντρικό ήρωα, δηλαδή άνθρωποι που βοηθούν τους άλλους χωρίς να το κάνουν για δικούς τους λόγους και χωρίς να το αναδεικνύουν συνεχώς. Οι άνθρωποι που ενεργούν με τόσο ανιδιοτελή τρόπο προς τους συνανθρώπους τους κρατώντας το συγχρόνως μυστικό, ίσως να μη θεωρούνται ήρωες από το ευρύ κοινό, αλλά θεωρούνται πραγματικοί ήρωες από τους ανθρώπους οι οποίοι έλαβαν την ανεκτίμητη βοήθειά τους. Γι’ αυτό, πιστεύω ότι είναι πιο σημαντικό για αυτούς τους άγνωστους ήρωες να τιμηθούν κυρίως από αυτούς στους οποίους προσέφεραν τη βοήθειά τους παρά να τιμηθούν με κάποιου είδους επίσημη, τυπική εκδήλωση από το ευρύ κοινό. Σημαντική τιμή γι’ αυτούς είναι να τους θυμούνται εκείνοι που επηρεάστηκαν από τις πράξεις τους. Για παράδειγμα, παρόλο που ο Μητζελιώτης δεν τιμήθηκε από πολλούς ανθρώπους για τις πράξεις δικαιοσύνης, θάρρους και βοήθειας απέναντι στην οικογένεια των Εβραίων, το γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν τον ξέχασαν και ότι οργάνωσαν χριστιανικό μνημόσυνο για αυτόν αφού πέθανε, ενώ οι ίδιοι είναι Εβραίοι, είναι σίγουρα ιδιαίτερη τιμή. Η περίπτωση του Μητζελιώτη λοιπόν μας διδάσκει ότι όταν ένας άνθρωπος κάνει κάτι καλό για κάποιον άλλον, δεν πρέπει να ενδιαφέρεται για τη δόξα και την τιμή που ίσως συνοδεύουν την πράξη του, αλλά πρέπει να αρκείται στο γεγονός ότι τον βοήθησε και ότι θα μείνει στη μνήμη του για πάντα, σαν ένας αληθινός ήρωας. Αυτό από μόνο του είναι ιδιαίτερη τιμή. Αναστασία Τομαρά (Γ5) |
Διώκτες, θύματα, ήρωες, αμέτοχοι παριστάμενοι
Δίνονται παρακάτω δύο ζεύγη προτάσεων και ζητείται από τους μαθητές να αποφασίσουν
ποια από τις προτάσεις κάθε ζεύγους είναι ψευδής και ποια αληθής.
Η απάντηση πρέπει να είναι τεκμηριωμένη και να στηρίζεται σε στοιχεία του κειμένου.
Ηλίας Γιούρης
ποια από τις προτάσεις κάθε ζεύγους είναι ψευδής και ποια αληθής.
Η απάντηση πρέπει να είναι τεκμηριωμένη και να στηρίζεται σε στοιχεία του κειμένου.
Ηλίας Γιούρης
ΑΑ1) Η γερμανική κατοχή επιδείνωσε την κατάσταση των Εβραίων στην Ελλάδα. Α2) Η κατάκτηση της Ελλάδας από τους ναζί δεν είχε καμία επίπτωση στη θέση των Εβραίων στη χώρα μας. |
Β1) Οι πράξεις και η εν γένει συμπεριφορά των ηρώων του κειμένου στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής δεν διέφερε σε τίποτα από τις πράξεις των περισσότερων συμπολιτών τους. Β2) Οι πράξεις και η εν γένει συμπεριφορά των ηρώων στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής ήταν ξεχωριστές – ήταν ανάμεσα στους λίγους που επέδειξαν τέτοια γενναιότητα. |
Η πρόταση Α1 είναι αληθής. Από τις ιστορικές μας γνώσεις και από όσα διαβάζουμε στο κείμενο, δεν χωράει αμφιβολία ότι οι Εβραίοι, καθ’ όλη τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, ήταν οι κυνηγημένοι, εκείνοι που καταδιώκονταν αμείλικτα από τους ναζί. Σε όλο το κείμενο ψάχνουν να βρουν καταφύγιο για να κρυφτούν.
Η πρόταση Α2 είναι ψευδής. Αν δεν είχε καμία επίπτωση, οι Εβραίοι δεν θα είχαν καμία ανάγκη να κρυφτούν. Σε κάποιο σημείο του κειμένου αναφέρεται επίσης ότι η εισβολή των Γερμανών στην Αθήνα κατέστησε εξαιρετικά δύσκολη τη θέση των Εβραίων που κρύβονταν εκεί. Αν ήθελαν να σωθούν, έπρεπε να φύγουν και να αναζητήσουν καινούργιο καταφύγιο. Ιωάννα Ταχίρι (Γ5) Σοφία Τριανταφυλλοπούλου (Γ5) |
Πρόταση Β1. Το κείμενο δεν δίνει επαρκείς πληροφορίες ως προς το ζήτημα. Όλοι οι συγχωριανοί του κεντρικού ήρωα υποδέχτηκαν και στήριξαν όπως μπορούσαν τους διωκόμενους. Από την άλλη, υπάρχει αναφορά σε κάποιους κατοίκους της Λάρισας οι οποίοι αρνήθηκαν να προσφέρουν την παραμικρή βοήθεια και τους έκλεισαν την πόρτα κατάμουτρα. Γενικά πάντως, το γεγονός ότι οι συγκεκριμένες εβραϊκές οικογένειες έπρεπε να μετακινηθούν από τη Θεσσαλονίκη και μετά από την Αθήνα, για να γλιτώσουν, δείχνει ότι η παροχή βοήθειας δεν ήταν αυτονόητη.
Η πρόταση Β2 είναι αληθής. Ο κεντρικός ήρωας ανήκει στη μικρή μειονότητα ανθρώπων που όχι μόνο δεν έμειναν με σταυρωμένα χέρια και δεν άφησαν στην τύχη τους τούς Εβραίους, αλλά ρίσκαραν τη ζωή τους για να τους προστατεύσουν και να τους βοηθήσουν πραγματικά. Σοφία Τριανταφυλλοπούλου (Γ5) |
Δραστηριότητες ενσυναίσθησης (empathy)
απο την πλευρα του σωτηρα
Σελίδες από το ημερολόγιο ενός ήρωαΕίσαι ένα από τα πρόσωπα που βοήθησαν τους Εβραίους και κρατάς ημερολόγιο για όσα αναφέρονται στο κείμενο. Κάνε τρεις ημερολογιακές εγγραφές για το ξεκίνημα, την κορύφωση και την έκβαση των αναφερόμενων γεγονότων (κάθε καταχώριση θα έχει έκταση μίας παραγράφου).
Θέματα στα οποία μπορείς να αναφερθείς: διλήμματα και κίνδυνοι από την απόφασή σου να βοηθήσεις, ενδεχόμενες αλλαγές στη ζωή σου, φόβοι και ανασφάλειες κ.λπ. Παρακάτω δίνονται ενδεικτικά οι σελίδες που έγραψε η Ιωάννα Ταχίρι (Γ5) παρουσιασμένες από τον διδάσκοντα. Ηλίας Γιούρης |
απο την πλευρα του διασωθεντοσ
Ευχαριστώντας έναν ήρωαΕίσαι ένα από τα πρόσωπα που σώθηκαν και σχεδιάζεις να στείλεις μια ευχαριστήρια κάρτα στον σωτήρα σου. Αποστολή σου είναι να φτιάξεις αυτήν την κάρτα.
Στο παρακάτω ενδεικτικό παράδειγμα, το κείμενο συνέταξε η Σοφία Τριανταφυλλοπούλου (Γ5) και παρουσιάζεται εδώ από τον διδάσκοντα. Ηλίας Γιούρης |
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ - ΟΡΓΑΝΩΣΗ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑΣ Ηλίας Γιούρης Copyright Ιούνιος 2017 |